Tái cơ cấu kinh tế vĩ mô: Nhìn nhận mục tiêu chính
Một nền kinh tế tăng trưởng sẽ là điểm đến thu hút đầu tư nước ngoài và giải quyết công ăn việc làm cho người dân. Tuy nhiên với Việt Nam, đi đôi với tăng trưởng bao giờ cũng là lạm phát cao.
Vấn đề hiện nay là tăng trưởng khó có thể đạt mục tiêu 5,5%. Nguồn: internet
Đây là vấn đề đau đầu đối với các nhà hoạch định chính sách. Vì vậy, tái cơ cấu phải giải quyết dứt điểm bài toán này.
Thời gian qua, mặc dù tăng trưởng kinh tế là khá thấp so với nhiều năm trước đây, tuy nhiên theo TS. Vũ Đình Ánh - chuyên gia kinh tế, do kinh tế Việt Nam luôn tăng trưởng dương mà chưa hề có tình trạng tăng trưởng âm nên không thể gọi là suy thoái được. Đơn cử, mức tăng GDP hàng năm gần đây là 5-6%, thậm chí còn cao hơn khá nhiều so với các quốc gia khác.
Đơn cử, trong khi kết thúc quý II/2013, GDP của nước Đức tăng 0,7%, GDP của Pháp tăng 0,5%, cả khu vực Liên minh châu Âu (EU) tăng 0,3% và họ cho là đã thoát ra khỏi suy thoái kinh tế sau 6 quý liền suy giảm.
Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận, mức tăng trưởng như vậy đối với một quốc gia đang phát triển là khá thấp và theo nhiều tổ chức quốc tế, mức tăng trưởng này vẫn đang ở dưới mức tiềm năng.
Theo ông Ánh, hiện có hai khả năng có thể xảy ra đối với nền kinh tế Việt Nam. Khả năng thứ nhất, có thể nền kinh tế Việt Nam rơi vào trạng thái bắt đầu từ năm 2012 và sẽ kéo dài đến năm 2017, lặp lại giống chu kỳ năm 1999, nền kinh tế rơi vào tình trạng tăng trưởng thấp khi khủng hoảng khu vực xảy ra. Tình trạng “kẹt cứng tăng trưởng” nghĩa là khó có tăng trưởng cao hơn và gắn với nó sẽ là mức lạm phát tương đối thấp.
Khả năng thứ hai, kinh tế Việt Nam sẽ lặp lại giai đoạn 2007- 2011, nghĩa là đi đôi với tăng trưởng không cao nhưng lại có lạm phát cực cao. Như vậy, có thể khẳng định về lâu dài lạm phát vẫn là vấn đề của Việt Nam.
Nhìn lại những tháng đầu năm 2013, việc chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 8/2013 tăng mạnh 0,83% so với tháng trước đã đẩy lạm phát tính theo năm lên 7,5%. Tuy nhiên, nhiều dự báo cho thấy, CPI tháng 9/2013 cũng chỉ quanh mức 1%, thấp hơn nhiều mức tăng 2,2% của tháng 9/2012 nên lạm phát tính theo năm sẽ lại giảm mạnh. Dự báo lạm phát cả năm nay cũng chỉ khoảng 7%.
Vấn đề hiện nay là tăng trưởng khó có thể đạt mục tiêu 5,5% như đã đề ra từ đầu năm, thậm chí ngày cả mức 5,4% cũng là rất khó và đòi hỏi một sự nỗ lực rất lớn. Bởi theo nhiều chuyên gia kinh tế, hiện tăng trưởng kinh tế của Việt Nam vẫn dựa chủ yếu vào vốn đầu tư. Trong khi đó, hiện Chính phủ đang nỗ lực kéo đầu tư toàn xã hội từ mức 40% GDP xuống còn 30% GDP. Thế nhưng, những tháng đầu năm, ngay cả mức này cũng chưa đạt được.
Theo ông Ánh, chính sách tốt nhất của Việt Nam là nên duy trì đầu tư không quá 30% GDP, nhưng mức tăng trưởng vẫn đạt 5% và cần đưa lên mức 6%. Như vậy, bản chất của tái cơ cấu kinh tế của Việt Nam chính là phân bổ lại nguồn lực để sử dụng hiệu quả hơn những nguồn lực này, đặc biệt là sử dụng hiệu quả đồng vốn chứ không phải là đẩy vốn đầu tư toàn xã hội tăng lên.
Muốn vậy, cần phải nhanh chóng tái cấu trúc lại khối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), bởi hiệu quả sử dụng vốn của khối này đang kém nhất so với khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài. Chưa kể rủi ro từ khối DN này cũng rất lớn khi sử dụng đòn bẩy tài chính lớn mà hiệu quả không cao. Đơn cử, năm 2012, tổng vốn Nhà nước cấp cho 1.302 DNNN là 700.000 tỷ đồng, thì vay nợ của khối này là 1,4 triệu tỷ đồng. Như vậy, đòn bẩy tài chính cho khu vực này gấp 2 lần vốn mà khu vực này được cấp.
Tình trạng vay nợ song sử dụng kém hiệu quả của khu vực DNNN là một trong những nguyên nhân đẩy nợ xấu trong hệ thống ngân hàng tăng cao. Bởi vậy, nếu Việt Nam không giải được bài toán nợ vay của DNNN, thì không giải được bài toán nợ xấu của hệ thống ngân hàng.
Với đề án tái cơ cấu khu vực DNNN, theo TS. Võ Trí Thành – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, nên công nhận độc quyền Nhà nước nhưng phải ngăn cản nó được chuyển đổi thành độc quyền DN. Bên cạnh đó, cần tách biệt chức năng của Nhà nước với tư cách chủ sở hữu của các DNNN với tư cách quản lý và giám sát toàn bộ nền kinh tế.
Bên cạnh đó, tái cơ cấu kinh tế vĩ mô hiện nay cũng gắn chặt với vấn đề cơ cấu hoạt động sản xuất và giải quyết bài toán tồn kho, nó liên quan đến sự đổ vỡ của nhiều DN Việt Nam hiện nay. Có rất nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân cơ bản khiến hơn 100.000 DN “ra đi” giai đoạn 2011-2012 và 8 tháng đầu năm 2013 thêm khoảng 30.000 DN chết, chủ yếu liên quan đến việc không tiêu thụ được sản phẩm.
Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ từ mức 14% năm 2010 đã rơi xuống mức 4,7% vào năm 2011 (đã loại trừ yếu tố giá), tiếp tục ở mức thấp trong năm 2012 (6,2%) và đến 6 tháng đầu năm 2013 ở mức 4,9%. Mức này chỉ bằng 1/3 so với giai đoạn 2007-2010.
Điều này cho thấy, có vấn đề trong tiêu dùng của Việt Nam, khi sức mua giảm rõ rệt. DN Việt vẫn đang đối mặt với tồn kho, cần phải tái cơ cấu lại hàng hóa, bán những thứ khách hàng cần chứ không phải bán những gì DN có.